Yunanistan ile Türkiye arasında siyasi bir krize dönüşen Yunan adalarının adları nedir? On İki Yunan adasının adı ne? On İki adanın tarihcesi ve On İki ada kavramının kökeni ne? İşte Türkiye ve Yunanistan arasındaki adaların Türkçe ve Yunanca isimleri ve merak edilen detayları haberimizde bulabilirsiniz.
ON İKİ ADALAR HANGİLERİDİR?
On İki Ada, Ege Denizi'nde bulunan bir grup adaya verilen isimdir. Menteşe Adaları olarak da geçer.
Trablusgarp Savaşından beri fiilen İtalyanların elinde olup, 1923’deki Lozan Anlaşması ile resmi olarak da İtalya’ya bırakılan 12 ada, Ege Denizinde Sisam ile Rodos adaları arasında sırasıyla dizilmiş ada takımı olarak bilinir. Toplam yüzölçümü 1244 km2 olan adalarda yaklaşık 200.000 kişi yaşamakta.
12 adanın bulunduğu alanda Türkler ve Yunanlar tarafından rahatlıkla geçilebilen kara sınırları günümüzde de geçerliğini koruyor. 12 ada idari bakımdan Rodos’a bağlı olmalarının yanında Yunanistan’ın bir kara parçası olarak kabul edilirler. Türkiye karasuları ile zaman zaman kesişen 12 ada sınırları, bu özellikleriyle oldukça önemli bir coğrafi konuma sahip.
12 adalar, Batnos (Patnos), Rodos (Rhodes) , Kerupe (Karpatos , İstanköy (Kos), Kaşot (Kasos), İstanbali Stampalea, Hereke (Kalkiya), Sömbeki (Simos), Leryos (Leros), Kilimli (Kalimnos), İncirliada (Nisiros), Tilos (Tilostos) adalarından oluşuyor.
Aralarında ise en ünlü olanlar Rodos ve Kos'tur.
ON İKİ ADA KAVRAMININ KÖKENİ
On İki Ada ismini, Osmanlı Devleti’nın gayrimüslim bölgelerde uyguladığı yönetim şeklinden almıştır. 12’li denen bu sisteme göre her on hane birer temsilci çıkarır, bu temsilciler de aralarından bölgeyi yönetecek "12 kişilik bir ihtiyar heyeti" seçerdi. Türkçe "On İki Ada" ismi ilk önce Yunancaya daha sonra birebir çevirilerek diğer batı dillerine girmiştir.
"On İki Ada" denilen adalar grubunda, isminin çağrıştırdığı gibi sadece 12 adet ada yoktur. 12 ada olarak adlandırılan bu ada grubunun sadece büyük olanlarını sayarsanız 14 ada, büyüklü küçüklü hepsini sayarsanız 20'den fazla ada ve adacık vardır. Bunlara "Güney Sporat adaları", "Güney Sporatlar" denilmektedir. Ayrıca her adanın kendi ismi vardır. Buradaki 12 sayısı adaların sayısını ifade etmek için değil; "12 üyeli meclisle yönetilen adalar" anlamındadır.
Osmanlılarda ise, önceleri "Ege Adaları" denilmiş, sonra ise Cezayir-i Bahr-i Sefid (Akdeniz Adaları)" ve "Cezair-i isna aşer" denilmiştir. Daha sonra yönetim vilayeti olan Akdeniz Adaları, Sisam ve Sakız Adası gibi On İki Ada'nın dışında kalan adaları da içine almaktaydı.
Türkler bu adların bazılarını Türkçenin hançeresine uydurmuş, bazılarına ise Türkçe isimler vermişlerdir. Rodos ismi olduğu gibi kalmış. Kasos, Kaşot olmuş; Karpethos, Kerpe; Aliminya, Limoniye; Simi, Sömbeki; Tilos, İlyaki; Nisiros, İncirli; Mandraki, Yalı; Kos, İstanköy; Astropalya, Koçbaba; Kalimnos, Kilimli; Kharki, Herke olmuş; Patmos, Meis, Chalke, Lipos, Leros ise olduğu gibi söylenmiştir.
Avrupa kaynaklarında ise, söz konusu adalar grubu için "Güney Sporatlar Adaları" veya "Güney Sporatlar" ifadeleri kullanılmıştır.
"On İki Ada" tabiri, Yunanlar tarafından, Balkan Savaşı öncesinde, adaların İtalyanlar tarafından işgalinden sonra kullanılmıştır.
ON İKİ ADANIN TARİHİ
Antik Çağ'da Yunan dünyasının bir parçası olan adalardan özellikle Rodos ve İstanköy (Kos) köklü tarihleriyle öne çıkarlar. Helenistik dönemde ve Roma döneminde siyasal ya da coğrafi bir birim oluşturmayan adalar, Bizans yönetimi altında Kyklad Adaları'nı da içine alan Dhodhekanisos Theması olarak düzenlendi. Bunu izleyen Osmanlı yönetimi sırasında, Rodos ve İstanköy dışındaki adalara belirli ayrıcalıklar tanındı.
Rodos ve On İki Adalar Osmanlı hakimiyetine Hospitalier Şövalyeleri mağlup edildikten sonra, 1522'de Rodos'un Fethi ile geçmiştir. Özellikle Rodos'a Türk aileler yerleştirilmiştir. Başlangıçta yönetim açısından Midilli sancakbeyliği içinde yer alan adalar daha sonra Kaptanpaşa Eyaleti'ne, 1867'de de Cezayir-i Bahr-i Sefid Eyaletine bağlandı. Bu düzenleme, İtalyan kuvvetlerinin Trablusgarp Savaşı sırasında adaların büyük bölümünü ele geçirmesine (Mayıs 1912) değin sürdü. Aynı dönemde İkaria Yunan kuvvetlerinin eline geçerken, Meis Osmanlıların elinde kaldı.
1912 yılında imzalanan Ouchy (Uşi) Antlaşmasına göre İtalya On İki Ada'yı Osmanlı İmparatorluğu'na verecekti. Ancak adaların, Yunanlar tarafından işgal edilebileceği düşüncesiyle Balkan Savaşı'nın sonuna kadar İtalyanlarda kalmasına karar verildi. Ancak İtalya bu adaları Osmanlı İmparatorluğu'na vermekten vazgeçerek kendi topraklarına kattı. I. Dünya Savaşı sonrasında Osmanlı'ya dayatılan Sevr Planı ile On İki Ada ve Meis'in İtalya'ya bırakılması amaçlanmıştı. Sevr Planı'nın hayata geçirilememesinin ardından Lozan Antlaşması'nda da On İki Ada'nın İtalyan yönetiminde kalması teklif edilmiş ve bu madde kabul edilmiştir. II. Dünya Savaşı'nda İtalya'nın 1943'te teslim olmasından sonra İngilizlerin adaları alma girişimleri başarısızlığa uğradı. Denetimi ele geçirmiş olan Alman birlikleri Mayıs 1945'te adalardan çıkarılabildi. Adaların yönetimi ise ancak 1947'de Paris Antlaşmasıyla resmen Yunanistan'a geçti.
EGE ADALARI
Yunanistan yarımadası ile Anadolu yarımadası arasında bulunan ve toplam alanı 23.000 kilometrekare kadar olan 3000'e yakın ada ve adacığa Ege Adaları adı verilir.
Rodos, Girit, Kerpe ve Çuha, Anadolu ve Yunanistan yarımadalarının ana kara parçalarının dışında bulunurlar. Diğer adaların hemen hemen hepsi Türk ve Yunan ana kara parçalarının önünde bulunan bölgelerde toplanmışlardır.
Bu ada gruplarından Mora yarımadasının doğusunda bulunanlara Kiklatlar, Yunanistan'ın orta bölümünün kıyıları önünde bulunanlara Tesalya Adaları (Kuzey Asporatlar ya da Şeytan Adaları), Ege denizinin orta bölümünde, Anadolu kıyılarına yakın olanlara Saruhan Adaları (Doğu Asporatlar), Batı Anadolu'nun güney ucunda yer alanlara da On iki ada (Güney Asporatlar) denir. Asporat (Sporat) Yunanca "dağınık" demektir, Kiklat ise "çember" demektir.
Sanılanın aksine, Batı Anadolu kıyılarına yakın olan irili ufaklı adalara On İki Ada denilmemektedir. Sık yapılan bu yanlışlığı önlemek için, en güneydeki Girit hariç tutularak, Ege adaları şu şekilde sınıflandırılabilir:
EGE ADALARININ TÜRKÇE VE YUNANCA İSİMLERİ
Thasos Tasoz
Samothraki Semendirek, Semadirek
Akrotiri Venedik Kayasi
Ammouliani Tavuk Adasi
Imvros Gökçeada
Sidheritis Köpek Adasi
Limnos Limni
Tavsan Adasi Tavsan Adasi
Tenedos Bozcaada
Ay. Evstratios Bozbaba
Yioura Iblislik
Pelegos Keçi
Pipeti Hirsiz
Yioura ve Piperi Iblisler
Lesvos Midilli
Skiathos Iskidos
Alonnisos Çamlica
Peristeri Bozada
Skopelos Iskapolos
Skantzoura Nergiscik
Pondikonisi Siçancik
Aryironisos Pirbaba
Skiros Iskiri
Monolia ve Strongili Esek adalari
Evvoia Egriboz
Psara Ipsara
Oinousa Koyun Adasi
Khios Sakiz
Stura Örenli
Kaloyeroi Venedik Kayasi
Petalioi Karaadalar
Salamis Kulur
Raphtis Terzi Kayasi
Andros Andre
Makronisos Bibercik
Samos Sisam
Aiyina Egene
Gaidhouroniso Karaada
Ikaria Ahikerye
Samopoula Ayi
Yiaros Papazlik
Tinos Istendin
Thimaina Hursit
Fournoi Fornoz
Poros Domala
Kea Mürted
Ay. Yeoryios Kedelen Papazligi
Mikonos Mukene
Gaidaros Keçi
Siros Sira
Rinia Sigirciklar
Khtapodhia Dogancik
Kithnos Terme
Arki Nergiscik
Idhra Çamlicalar
Patmos Batnos
Lipso Esekler
Spetsai Sulucalar
Farmakonisi Bulamaç
Serifos Koyunluca
Paros Bara
Naxos Naksa
Leros Leryoz
Dhenousa Hacilar
Andiparos Antibara
Levitha Koçbaba
Kinaros Ardiççik
Kalimnos Kelemez
Karaada Karaada
Sifnos Yavuzca
Pserimos Keçi
Belo Pulo Kargi
Karos Karo
Andikaros Yassica
Iraklia Örenli
Amorgos Yamurgi
Kos Istanköy
Milos Degirmenlik
Ýos Aniye
Sikinos Sikinoz
Yiali Sakarcilar
Folegandros Bolikendre
Astipalaia Istanbulya
Nisiros Incirli
Symi Sömbeki
Trambeta Harami Adalari
Kandhilousa Çerte
Elaphonisos Pasaadasi
Thira Santurin
Tilos Ilki
Sirina Ardiççik
Anafi Anafiye
Alimia Limoniye
Kithera Çuha
Khalkia Herke
Rodhos Rodos
Saria Küçük Kerpe
Antikithera Sikliye
Scarpanto(Karpathos) Kerpe
Kaso Çoban
Kriti Girit
