CHP’nin Yozgat’ta düzenlediği “Millet İradesine Sahip Çıkıyor” mitingi, son yılların en büyük kalabalığını bir araya getirdi. AK Parti’nin ezici çoğunlukla kazandığı bu kentte, Ekrem İmamoğlu’na yönelik operasyonlardan çiftçi protestolarına kadar pek çok konuda iktidara tepki büyüdü. Çiftçi Abdullah Ceylan’ın, Ceylan'ın Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın "turbun büyüğü heybede" sözlerine atıfla, “Devlet turpla, şalgamla idare edilmez. Adalet ile hukuk ile idare edilir” sözleri mitinge damga vurdu.
Yozgat’ın İsyan Geleneği: Celali Ayaklanmaları
Yozgat, tarih boyunca isyanların merkezi oldu. Osmanlı’ya karşı ilk büyük Türkmen ayaklanması olan 1519 Bozoklu Celal İsyanı burada patlak verdi. Sonrasında Baba Zünnun (1525) ve Kalender Çelebi (1528) isyanları, vergi zulmüne karşı bir başkaldırıydı. . İsyanın temelini köylerini terk eden çift bozanlar oluşturur. Çift bozanın ne demek olduğunu açıklayacağız.
Osmanlı'da mali sistemin bir gereği olarak, kanunnameler vergilerin en büyük payını reayaya yüklemiş bulunuyordu. Bu yüzden devlet mali bir darlığa düştüğünde, masrafları karşılayacak paranın bulunması için vergilerin artırılması ve yeni vergilerin konulması tek çözümdü.
Dolayısıyla en büyük vergi mükellefi grubunu oluşturan köylüler ağır bir vergi yükü altına giriyordu. Dirlik sahipleri dediğimiz devlet adına vergi toplayanlar halka zulmü, çiftçi halkın köyünü bırakıp başka yerlere gitmesinde yani çiftbozan olmasında etkili olmuştu.
Osmanlı’nın Baskıcı Vergi Sistemi
- Çift Vergisi: Evli köylülerden alınan yıllık vergi.
- Bennak Vergisi: Topraksız evlilerden alınan “kulluk vergisi”.
- Öşür: Ürünün %10’u (bazen yarısı!) alınırdı.
- Çiftbozan Vergisi: Toprağını terk eden köylüye ceza.
“Şalvarı şaltak Osmanlı, / Eyeri kaltak Osmanlı, / Ekende yok, biçende yok, / Yemede ortak Osmanlı” – Bu anonim şiir, Anadolu Türkmenlerinin Osmanlı’ya öfkesini yansıtıyor.
Celali İsyanlarının Sonuçları
Osmanlı toprak düzeninin bel kemiği olan Tımar Sistemi bozuldu. Büyük nüfus hareketleri ortaya çıktı ve kentlere büyük göçler oldu. Tarımsal üretim geriledi ve kıtlık tarım ürünleri fiyatlarının yükselmesine yol açtı. On binlerce insan öldü ve pek çok yerleşim yeri yıkıma uğradı.
Tarih Tekerrür mü Ediyor?
Bugün Yozgat’ta yükselen tepki, tıpkı 500 yıl önceki Celali isyanları gibi ekonomik adaletsizliğe karşı. CHP’nin mitingi, bu tarihsel öfkenin yeni bir yansıması mı? “Geçmişini bilmeyen, geleceğini göremez”. Yozgat’ın isyan ruhu, Türkiye siyasetinde hâlâ nefes alıyor.