Gazeteci-yazar Ender Öndeş’in Arif Mostarlı mahlasıyla her pazar Yeni Yaşam gazetesindeki köşesinde toplumsal mücadeleler tarihinin bilinen hareketlerinin bilinmeyen kahramanlarını anlattığı yazılarından bir seçkiyi Tarihin Belleği adıyla kitaplaştırmış. Tarihin Belleği, toplumsal mücadeleler tarihinin çok bilinen olayları ve karakterlerine değil, daha gölgede kalan ya da en azından bizim coğrafyamızda az bilinen yanlarına odaklanıyor.
Tarihin Belleği, bize eski bir takvimden rastgele kopartılmış takvim yaprakları gibi rastgele bir anlatım sunmuyor. Son derece derinlikli kişi ve olay hikayeleri ile karşılaşıyoruz. Üstelik tüm bunlar edebi olarak da etkileyici bir üslupla karşımıza çıkıyor.
Öndeş, “Tarihin şen çocukları”na saygı ve minnetle diye başlayıp bizi bir dünya turuna çıkarıyor. Ama öyle “destinasyonlu”, “erken rezervasyonlu” bir tur değil bu, gayet başı dik, kimi zaman elinde silahla kiminde bir çekiçle dünyayı değiştiren, Venezuela Ulusal Kurtuluş Ordusu Gerillası Carlos Argeniz Martinez’le Vietnam’daki idam mahkûmu Nyungen Van Troi’yi buluşturan, Fiorentina’da yeşil sahalarda başlayıp Alp dağlarında vuruşarak biten seyahatler söz konusu olan.
Ender Öndeş, önsözünde kitapta yer alan yazılardan şöyle bahsediyor: “Çok bilinenlerin dışındaki karakterlere yöneldi bu yazılar ve her seferinde yeni keşifler yapmak benim için zor ama heyecan vericiydi. Yüzlerce yazı arasından bir bölümünü kitap için seçmek de bu yüzden kolay olmadı. Mümkün olduğunca coğrafyamızda fazla bilinmeyenleri ve Türkçe’ de ilk kez Mostarlı yazı dizisinde anlatılan öyküleri seçmeye çalıştım. Özellikle genç okurlar açısından dünya devrimci mücadele tarihinin derinliklerine inmenin yararlı olacağını düşünüyorum. Tarih, milyonlarca insanın hareket ettiği büyük akıştır ve yalnızca ilk bakışta görünenler değil, bütün o milyonlarca insanın her biri de kendi öykülerine sahip aslında.”
Tarihin Belleği, bize yalnızca gölgede kalmışların öykülerini anlatmıyor, özgürlük, eşitlik ve adalet mücadelesinin karşısındaki esas failleri gösteriyor. Emperyalist güçlere ve onun kuklalarına yaslanan “küçük farelerin” akıbetini hatırlatıyor. Bağırarak değil ama, öfkesinde demlenmiş Mostarlı bir Galeano, kesik damarları Latin Amerika’nın ötesini de katarak örmeye devam ediyor. Girişteki alıntı Yeni Zelanda için yazılmış ama bugünkü Suriye haritasını da berraklaştırıyor. Filistin’i, Lübnan’ı, Suriye’yi, Küba’yı, ABD’de halen süren siyahilerin mücadelesini, Fransa’da banliyölerden yükselen öfkeyi anlamak için doğru köprüleri kuran öyküler bunlar.