Mars, aylarca sürebilen ve tüm gezegeni kaplayabilen dev toz fırtınalarıyla ünlüdür. Ancak bu fırtınaların neden bu kadar büyük olduğu ve nasıl oluştuğu uzun süredir bir gizemdi. University of Houston’dan bilim insanları, Mars’ın Güneş’ten aldığı enerji ile yayılan enerjisi arasındaki dengesizlik nedeniyle bu fırtınaların oluştuğunu belirledi.
MARS'IN ENERJİ DENGESİ VE ATMOSFER
Güneş Sistemi’ndeki tüm gezegenler, Güneş’ten enerji alır ve aynı zamanda bu enerjiyi geri yayar. Dünya’da bu sürece radyatif enerji bütçesi (REB) denir ve enerji dengesizliği iklim değişikliğine yol açar. Ancak Mars’ın REB’si henüz tam olarak anlaşılamamıştır. Bilim insanları, Mars’ın enerji dengesinin atmosferik olayları nasıl etkilediğini anlamak için beş Mars yılı (yaklaşık 10 Dünya yılı) boyunca gezegenin aldığı ve yaydığı radyasyonu inceledi.
Araştırmalara göre, Mars’ın kuzey yarımküresi ilkbahar ve yaz aylarında aldığı enerjiyi yeterince geri yayamıyor, bu da kuzey kutbunda enerji fazlasına neden olmakta. Ancak asıl büyük enerji dengesizliği, güney yarımkürede ilkbahar ve yaz aylarında yaşanır, çünkü Mars bu dönemde Güneş’e daha yakın durumda konumlanıyor. Bu fazla enerji, atmosferi ısıtarak toz fırtınalarını tetikleyen bir mekanizma oluşturuyor.
TOZ FIRTINALARI NEDEN OLUŞUYOR?
Bilim insanlarına göre, Mars’ın güney yarımküresi Güneş’e daha yakın olduğu için daha fazla enerji emer ve bu enerji atmosferin alt tabakasını ısıtıyor. Isınan hava, yüzeydeki ince toz tabakalarını kaldırır ve rüzgarlar tarafından taşınarak devasa toz fırtınalarına dönüşüyor.
Bu süreç, Dünya’daki muson yağmurlarına benzer bir döngüye sahiptir; ancak Mars’ta su yerine toz hareket eder. Bilim insanları, bu enerji dengesizliğinin gezegen çapındaki toz fırtınalarının ana nedeni olabileceğini düşünüyor.
MARS'IN KUZEY-GÜNEY FARKI VE SIVI OLUŞUMU
Mars’ın güney yarımküresi daha kalın bir kabuğa ve daha yüksek bir yüzey yapısına sahiptir, ancak neden böyle olduğu hâlâ bilinmemektedir. Bazı bilim insanları, bu farklılığın büyük bir göktaşı çarpması veya Mars depremleri (marsquake) nedeniyle oluşmuş olabileceğini düşünüyor.
Ayrıca, 4.3 milyar yıl önce Mars’ın kuzey yarımküresinde devasa bir okyanusun bulunduğuna dair kanıtlar var. Mars bir zamanlar su açısından zengin bir gezegenken, bugün kuru ve soğuk bir çöl haline gelmiş durumda. Ancak hala kutuplarda su buzulları ve atmosferinde su buharı izleri bulunuyor. Daha derin araştırmalarda, Mars’ın kabuk katmanlarının altında önemli miktarda suyun gömülü olduğu tespit edildi, ancak bu suya ulaşmak şimdilik imkansız görünüyor.
