Mersin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğretim üyeleri Prof. Dr. Erkan Aktaş, Prof. Dr.İhsan Kamalak ve Doç.Dr. İlkay Yılmaz'ın Mersin'deki halk ekmek kuyruklarıyla ilgili araştırması son yıllarda tırmanan yoksulluğun boyutunu gözler önüne serdi.
Sözcü'den Ali Ekber Şen'in haberine göre, araştırma sonucunda satın alma gücünün azaldığını söyleyenlerin toplam oranı yüzde 85'i buldu.
Prof. Dr. Erkan Aktaş, Prof. Dr. İhsan Kamalak ve Doç. Dr. İlkay Yılmaz, belediyenin ürettiği halk ekmek tüketicileri arasında yaptıkları araştırmanın sonuçlarını “Ekonomik Kriz ve Halk Ekmek Kuyrukları: Mersin Örneği” başlıklı makalede değerlendirdi.
Araştırmacılar, Mersin Büyükşehir Belediyesi’nin büfelerinden ekmek alan 188'i kadın, 254'ü erkek 442 hane halkı üyesiyle görüştü.
442 KİŞİYLE ANKET ÇALIŞMASI YAPILDI
Bilimsel araştırmanın giriş bölümünde yapılan çalışma usulüne yönelik değerlendirmede bulunuldu. Ekonomik krizlerin, genel halk kitlesinin ve özellikle düşük gelir gruplarının reel gelirlerini önemli ölçüde azaltabileceğine işaret edilen sunuşta şu görüşlere yer verildi:
“Enflasyon ve işsizlikle ilgili doğru ve güvenilir istatistikler, ekonomik krizlerin bu tür olumsuz etkilerini anlamamıza yardımcı olur. Ekonomiyle ilgili istatistiklere güven duyulmadığı bir ortamda, iktisatçılar ve sosyal bilimciler alternatif göstergeler arayabilirler. Bu çalışmada, 2022 yılında halk ekmek satış noktaları önlerinde ortaya çıkan kuyrukların, ekonomik krizin bir yansıması olup olmadığı araştırılmıştır.
Ağustos 2022 ayında Mersin Büyükşehir Belediyesi halk ekmek satış noktaları önlerinde oluşan ekmek kuyruklarında bekleyen 442 kişiyle yapılan anket çalışması; bu kuyruklarda bekleyenlerin büyük çoğunluğunun dar gelirlilerden oluştuğunu ve halk ekmeğin öncelikle düşük fiyatı nedeniyle tercih edildiğini göstermiştir.”
KUYRUKTA ORTALAMA 35 DAKİKA KADAR BEKLİYORLAR
Bilimsel çalışmaya katılanların yüzde 20,4'ü asgari ücretli, yüzde 56,1'i asgari ücret altında gelire sahip olduğunu, yüzde 23,5'i de asgari ücret üzerinde geliri olduğunu söyledi. Ekmek kuyruğunda bekleyenlerin yüzde 45,5'i son yıllarda satın alma gücünün çok azaldığını, yüzde 39,6'sı azaldığını söyledi. Satın alma gücünün azaldığını söyleyenlerin toplam oranı yüzde 85'i buldu. Katılımcıların yüzde 62,2'si halk ekmeği ucuz olduğu için tercih ettiklerini belirtti.
Araştırmaya katılanları ev ile satış noktası arası uzaklık ortalaması 652 metre olarak hesaplandı. Kuyrukta bekleyenlerin yüzde 54,5'inin halk ekmek satış noktasına gelmek için en az yarım kilometre yürüdüğü, yaklaşık dörtte birinin ise en az bir kilometre yürüdüğü tespit edildi.
Halk ekmek satış noktası önündeki kuyrukta bir kişinin ortalama bekleme süresi yaklaşık olarak 35 dakika olarak hesaplandı. Kuyrukta çeyrek saatten daha fazla bekleyenlerin oranı üçte ikiye yaklaşırken, bir saatten fazla bekleyenlerin oranı da yüzde 10'u aştı.
HALK EKMEĞE ERİŞİM MALİYETİ DAHA DÜŞÜK
Araştırmada halk ekmeğe erişim maliyeti üzerinde ise şu değerlendirmede bulunuldu:
“Halk ekmeğe erişim maliyeti daha düşük fiyatla satılsa da tüketiciler açısından diğer alternatiflere göre halk ekmeğin zaman ve mekân maliyeti daha yüksektir. Zaman maliyeti, tüketicinin halk ekmek satış noktasına ulaşmak, ekmeği satın alana dek kuyrukta beklemek ve ekmeği aldıktan sonra eve dönmek için harcadığı zamanı; mekân maliyeti ise bu süreçte tüketicinin harcadığı fiziksel eforu ve rahatsızlığı ifade etmektedir.
Tüketici açısından bu maliyetler, tüketicinin geliri arttıkça tükettiği malın toplam gelir içindeki payı azaldıkça daha önemli, tüketicinin geliri azaldıkça ve tükettiği malın toplam gelir içindeki payı arttıkça daha önemsiz hale gelir.
Ucuz olmasına karşın zaman ve mekân maliyeti yüksek olan halk ekmekle daha yüksek fiyatla satılan ancak zaman ve mekân maliyeti çok daha düşük olan bir ekmek arasında tercih yapmak durumunda kalan tüketicinin kararını belirleyen en önemli etkenler; hane halkı geliri, ekmeğin parasal maliyetinin hane halkı geliri içindeki oranı, halk ekmekle diğer ekmekler arasındaki kalite ve fiyat farkı ve zaman ve mekân maliyetlerinin karşılaştırılması olacaktır.
Bu çerçevede, ankete katılanlara ne kadar süredir halk ekmek tükettikleri, haftanın kaç günü halk ekmek satın aldıkları, halk ekmek satış noktalarında istedikleri kadar ekmek bulup bulamadıkları ve kuyrukta ekmek beklerken çevreden rahatsız olup olmadıkları sorularının yanı sıra halk ekmek satış noktalarına yürüme mesafeleri ve halk ekmek kuyruklarında bekleme süreleri de sorulmuştur.”
KATILIMCILARIN YÜZDE 60’I SON BİR YILDIR KUYRUĞA GİRİYOR
Ankete katılanların, ne kadar süredir halk ekmek satın almak amacıyla halk ekmek satış noktaları önünde kuyrukta beklemeye başladıkları sorusu da soruldu.
Katılımcıların yaklaşık yüzde 60'ının bir yıl ya da bir yıldan daha az bir süre önce halk ekmek kuyruklarında ekmek beklemeye başladıkları gerçeği, ekonomik koşulların özellikle son yıllarda kötüleştiği ve toplumda önemli bir yoksullaşma yaşandığı gözlemleriyle paralellik gösterdi.