Sierra Leone asıllı olduğuna inanılan ve kimliğinin korunması için belediye tarafından Kasibba adı verilen kadın, aynı zamanda 25 yıl boyunca da kendi başına, tecrit odasında yaşadı.
Kassiba konuşamıyor ve sahip çıkacak bir ailesi de yok. BBC Radyo 4'te yayımlanan File on 4 Investigates programına, Kassiba'nın serbest bırakılması için dokuz yıllık mücadelesine nasıl başladığını anlattı.
Sağlık ve Sosyal Bakım Departmanı yaptığı açıklamada, çok sayıda engellinin hâlâ akıl hastanelerinde tutulmasının kabul edilemez olduğunu ve Akıl Sağlığı Yasası'nda yapılacak reformların böyle uygunsuz alıkonulmaları önlemesini umduklarını söyledi.
İngiltere'de otizmli ve öğrenme engelli iki binden fazla kişi hâlâ zorla akıl hastanelerinde tutuluyor. Bunların 200 kadarı da çocuk. Hükümet yıllardır bir çoğunu topluma kazandırmayı taahhüt ediyordu, çünkü bu kişilerin aslında bir akıl hastalığı yok.
Dönemin hükümeti, BBC'nin 2011'de Bristol kenti yakınlarındaki özel Winterbourne View Hastanesi'ndeki istismarı ifşa etmesinden sonra harekete geçme sözü vermişti.
Ancak bu konudaki hedefler tutturulamadı. Ulusal Sağlık Hizmeti NHS, 2025-2026 planlarında, akıl hastanelerinde tutulan öğrenme engelli ve otizmli insanların sayısını en az yüzde 10 azaltmayı amaçlıyor.
Hayır kurumu Mencap'ın Politika ve Halkla İlişkiler Müdürü Dan Scorer bu hedeften pek etkilenmişe beklemiyor. Scorer "Salıverilmesi ve toplum içinde destek verilmesi gereken yüzlerce kişi hâlâ çile dolduruyor, gözaltında tutuluyor. Çünkü bize vaat edilen ilerlemeyi hâlâ göremedik" diyor.
Dr. Patsie Staite, Kasibba'nın zorla akıl hastanesinde tutulduğunu 2013'te tecrübesiz bir klinik psikologken öğrendi. Fakat Kasibba'nın serbest kalması dokuz yıl sürdü.
Statie "Onun yaşadığı koşullarda yaşayan herhangi bir kişi görmemiştim. Ayrıca gerçekten şoke eden de her şeyin yasal olmasıydı" diyor.
Statie hastanede oluşunun Kasibba'nın "bazen günde 23 saatten fazla kapalı tutulduğu gerçeğini gölgelediğini" vurguluyor.
Dr. Statie Kasibba'nın kimliğinin korunması için adı açıklanmayan hastaneye geri döndüğünde binanın etrafındaki koruma çitinde bir delik fark etti. Delik, Kasibba'nın kilit altında tutulduğu ek binanın havalandırmasından dışarıdan gelip geçenleri görebilmesi için açılmıştı.
Şu anda 50'li yaşlarındaki Kasibba'nın 5 yaşından önce Sierra Leone'den kaçak yollarla getirildiği sanılıyor. Kasibba bir süre bir yetimhanede yaşadı, ancak daha sonra sorunlar görülmeye başlayınca, 7 yaşındayken uzun süre kalacağı hastaneye yatırıldı.
Dr. Statie hastane çalışanlarının Kasibba'yı "tehlikeli" ve "göz çıkartan" diye tanımladığını anlatıyor.
Statie, kayıtlardaki onlarca yıl önce yaşanan tek bir olayın bu şiddet şuçlamalarına neden olduğunu fark etti. Kasibba 19 yaşındayken, uzun süreli tecrite konulmasından önce bir yangın alarmı çalmış ve kilit altındaki hastane koğuşu tahliye edilmişti.
Kasibba strese girmişti ve o karışıklık yaşanırken yanına başka bir hasta gelmişti. Kasibba hastayı tırmaladı ve gözünde bir kesik oluştu.
Dr. Statie "O günden beri bu olay yüzünden 'göz çıkartan' diye anılır olmuştu ve diğer hastaya çok zarar verdiği anlatılıyordu" diyor.
Ancak Statie "Ama kulağa çok da gerçekmiş gibi gelmiyordu. Onlarca yıldır hastanede kalan, öğrenme engelli orta yaşlı bir kadın bu kadar da tehlikeli olamazdı" diye devam ediyor.
Dr. Statie, aylar süren çalışmadan sonra, Kasibba'yı ilk olarak hastaneye yatıran Kuzey Londra'daki Camden bölgesinin belediyesine 50 sayfalık bir rapor sundu. Dr. Statie, Kasibba'nın bir akıl hastalığı olmadığının zaten kabul edildiğini ve raporuyla da tehlikeli arz etmediği ve toplum içinde yaşamasının güvenli olduğu sonucuna varıldığını anlatıyor.
Daha sonra 2016'da sağlık ve sosyal bakım uzmanlarından oluşan bir ekip kuruldu. Ekip kendisine "Kurtuluş Komitesi" diyordu. Görevleri de Kasibba'nın serbest kalmasını sağlamaktı.
(Dr. Patsie Staite, Kasibba'nın serbest kalması için dokuz yıl uğraşan sağlık ve sosyal bakım uzmanları ekibindeydi.)
Engelli hakları kuruluşu Changing Our Lives'tan Lucy Dunstan, hastaneden çıkmasının neden güvenli olduğuna dair ikna edici bir dosya hazırlaması için Kasibba'nın bağımsız savunucusu olarak atandı.
Ancak Kasibba'nın hastaneden salıverilmesine, sadece kendi kararlarını veremeyecek durumdakiler için kararlar alan Koruma Mahkemesi onay verebiliyordu.
Dunstan, Kasibba'yla ilk tanıştığında hastane personelinin kadını "göz çıkartan" diye tanıttıklarını söylüyor.
Kasibba'yı kilitli tutulduğu odanın kapısındaki küçük pencereden ilk görüşünü hatırlıyor. "Kanepede yatıyordu. Çok boş bir odaydı. Hayatı tamamen yoksunluk içindeydi" diyor.
Dunstan, Kasibba'yla tanışmasından altı yıl sonra Koruma Mahkemesi'nden artık hastaneden salıverilebileceğini söyleyen bir telefon aldı.
"Ağladım. Sevinç. Rahatlama. Kasibba'ya hayranlık. Gurur. Mesele biz ya da ne yaptığmız değil, mesele Kasibba'nın yaptığı ve onlara göstermiş olması."
Kasibba şimdi sosyal yardım çalışanlarının desteğiyle toplum içinde yaşıyor. Sosyal yardım görevlileri Kasibba'yla nazik dokunuşlar, jestler ve net bir dille iletişim kuruyor. Bakım sorumlusu, modayı sevdiğini, evinden gurur duyduğunu ve sosyal temastan hoşlandığını anlatıyor.
Sorumlu "Müthiş bir espri anlayışı var. Çok güzel bir insan. İki hafta kendisiyle çalıştıktan sonra yaklaştı ve bana sarıldı. Bu göz çıkartan biri değildi."
Şu anda parlamentoda görüşülen Akıl Sağlığı Yasası, İngiltere ve Galler'de başka bir akıl sağlığı sorunu olmayan otizimlilerin ve öğrenme engellilerin artık tedavi için zorla hastanede tutulamamasını öngörüyor.
Ancak hükümet, toplum içinde yeterli alternatif destek bulunduğuna emin olmadan herhangi bir değişiklik yapılmayacağını söylüyor. Böylelikle, insanlar hâlâ değerlendirme için 28 gün boyunca yasal olarak zorla hastanede tutulabilecek.
Camden Belediyesi'nden Yetişkin Sağlığı Genel Müdürü Jess McGregor Kasibba'nın yaşamının büyük bölümünü hastanede geçirmesini bir "trajedi" diye tanımlıyor. Belediye görevlisi "Şahsen üzgünüm. Başına gelenleri yaşamamalıydı" diyor.
Kasibba'nın kimliğinin korunması için adı açıklanamayan NHS akıl sağlığı vakfı sundukları hizmetin hiç sorgulanmadığını ve Bakım Kalitesi Komisyonu tarafından "mükemmel" diye tanımlandığını söylüyor.
Vakıf, uzun süreli ayrı tutulmasına karar verilenlerin, kendi yatak odası, banyosu, oturma odası ve bahçesi olan konutlarda kaldıklarını belirtiyor.
Vakıf, 2010'dan bu yana uzun süredir hastanelerde tutulanlara, mümkün olduğu durumlarda toplum içinde daha uygun bir bakım sağlanabilmesi için yerel yönetimlerle planlar yaptıklarını, ancak bu planların aileler ve diğer hastalar tarafından açılan davalar nedeniyle engellendiğini vurguluyor.
